Doç. Dr. Esra PEHLİVAN
Özet
Yoğun bakım ünitelerinde pulmoner rehabilitasyon (PR), hastaların fonksiyonel kapasitelerini koruyarak, komplikasyon riskini azaltır ve iyileşme sürecini hızlandırır. Uzun süreli immobilizasyon, kas gücü kaybı, eklem disfonksiyonları, trombüs-emboli riski ve pulmoner atelektazi gibi komplikasyonlara yol açar. PR, erken mobilizasyon, akciğer volüm artırıcı teknikler, solunum kas egzersizleri ve göğüs hijyen uygulamaları ile bu sorunların önlenmesine katkı sağlar. Yoğun bakım hastalarında PR öncesinde kapsamlı bir değerlendirme yapılır. Kas kuvveti ölçümü, el kavrama kuvveti gibi testler; ventilatuar durum ve mobilite seviyesi değerlendirilir. PR uygulamalarına başlamadan önce ve özellikle egzersizler sırasında hastanın hemodinamik stabilitesi sürekli izlenmeli, uygulamalara başlanma ve ara verme kararının verilmesinde, bu değerlerin güven aralıkları dikkate alınmalıdır.
Yoğun bakımda uygulanan PR yöntemlerinin seçiminde, hastanın bilinç ve egzersize katılım durumu belirleyicidir. Genel olarak yapılan uygulamalar, göğüs hijyenini sağlama ve kas-iskelet sistemini koruyucu yaklaşımlar olarak değerlendirilebilir. Göğüs hijyeninin sağlanmasında, manuel hiperinflasyon, perküsyon ve vibrasyon, pozitif ekspiratuar basınç, yüksek frekanslı göğüs ossilasyon yelekleri gibi yöntemler kullanılmaktadır. Pozisyonlama, eklem hareket açıklığı egzersizleri, aerobik egzersizler, periferik kas kuvvet egzersizleri, nöromusküler elektrik stimülasyonu ve solunum kas eğitimleri, kontraktürlerin önlenmesi, kas gücünün ve aerobik kapasitenin korunması amacıyla uygulanır. Erken mobilizasyon, trombo-emboli riskini azaltırken, fiziksel fonksiyonları geliştirir ve yoğun bakımda kalış süresini kısaltır. Yoğun bakımda yatmakta olan her hasta, hemodinamik stabilite kriterlerini sağlaması halinde, PR için değerlendirilmeli ve programa alınmalıdır. Bu bölümde, yoğun bakım hastalarında PR kapsamında yapılan değerlendirmeler ve uygulama detayları verilmiştir.