Doç. Dr. Hülya ŞAHİN1, Doç. Dr. Esra PEHLİVAN2
Özet
KOAH dünyada önemli bir mortalite ve morbidite nedenidir ve tıbbi tedaviye rağmen artan prevalansı nedeniyle büyük öneme sahiptir. KOAH solunum sistemini etkilemekle kalmaz, aynı zamanda psikolojik, fizyolojik ve fonksiyonel etkileri olan sistemik bir hastalıktır. Ana semptom olan dispne nedeniyle fiziksel aktiviteden kaçınma, buna bağlı olarak egzersiz kapasitesinin azalması, dekondüsyon, sosyal izolasyon, fonksiyonel bağımlılık, yaşam kalitesinin bozulması gibi birçok sorunlara yol açar. İnterdisipliner pulmoner rehabilitasyon (PR) programları dispne, egzersiz kapasitesi ve yaşam kalitesi üzerindeki olumlu etkileri ile KOAH hastalarında farmakolojik olmayan tedavi yöntemi olarak çok etkilidir. Denetimli egzersiz eğitimi, PR’ın köşetaşı olmakla birlikte, hasta eğitimi, psikososyal destek ve beslenme müdahelesi diğer ana bileşenleri oluşturur. PR’ın, optimal farmakolojik tedaviye rağmen, semptomatik, akciğer fonksiyonları azalmış ve egzersiz intoleransı olan KOAH’lı hastalara uygulanması önerilmektedir. PR, hastaların fiziksel ve sosyal işlevlerini geri kazanmaları ve bağımsız olmaları için en iyi fırsatı sunar. Asıl amaç hastalarda davranış değişikliği oluşturarak sedanter yaşamdan sıyrılıp aktif yaşama geçmelerini sağlamaktır. Programı uygulamada, hasta yönlendirmede yetersizlik, hasta erişiminin sağlanamaması, hastaların katılım ve uyumunu olumsuz etkileyen faktörler nedeniyle birçok sorun yaşanmaktadır. PR, dispneyi azaltır, egzersiz kapasitesini arttırır, öz yeterlilik sağlar, psikolojik semptomları azaltır ve yaşam kalitesini iyileştirir. Ne yazıkki PR’dan elde edilen kazanımlar 12 aydan daha uzun sürmemektedir. Kazanımların sürekliliğini sağlamak için idame ve tekrar programlar uygulansa da, en iyi yöntem hastaların program sonrası reçetelendirilmiş egzersiz programına devam etmeleridir. Program, toplum temelli ve hastane temelli olarak ayaktan, yatarak veya evde uygulanabilir. Hastaların ihtiyacına, ortama ve mevcut kaynaklara göre hastalara en uygun PR modeli seçilmelidir. Hastalara eşit erişim sağlamayı amaçlayan telerehabilitasyon optimize edildiği takdirde, KOAH yönetimini kolaylaştırır ve gelecekte geleneksel programlara alternatif olarak daha yaygın uygulanması muhtemeldir.